Η καυσαλγία στόματος ή αλλιώς το σύνδρομο της καυσαλγίας στόματος, όπως είναι γνωστό στην ξένη βιβλιογραφία (BMS- burning mouth syndrome), αποτελεί μία χρόνια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από πόνο ή αίσθημα καύσου του βλεννογόνου του στόματος, με ή χωρίς αλλαγή της γεύσης, δίχως όμως την παρουσία κλινικών παθολογικών αλλοιώσεων στην περιοχή (καντιντίαση – μυκητίαση ή τραύμα από οδοντοστοιχίες και οξύαιχμα δόντια κ.ά). Σύμφωνα με μελέτες η κατάσταση είναι αρκετά διαδεδομένη στο γενικό πληθυσμό με ποσοστά που κυμαίνονται από 4-10% (Bergdahl και συν. 1999), ενώ εμφανίζεται κατά συντριπτική πλειοψηφία στο γυναικείο φύλο και ιδιαίτερα μετά την εμμηνόπαυση (αναλογία γυναικών: ανδρών, 7:1).
Αιτία
Η παθογένεση του συνδρόμου είναι άγνωστη, εντούτοις κύριος αιτιολογικός παράγοντας θεωρείται το έντονο stress και η κατάθλιψη, καθώς επηρεάζουν την πρόσληψη του αλγεινού ερεθίσματος από την περιφέρεια με αποτέλεσμα την αύξηση ή μείωση του αισθανόμενου πόνου. Έχουν ενοχοποιηθεί επίσης ορμονικές μεταβολές ( π.χ. εμμηνόπαυση), δυσλειτουργία των σιαλογόνων αδένων, ατροφία του βλεννογόνου του στόματος, διαταραχές των γευστικών καλύκων της γλώσσας, έλλειψη Βιταμίνης 12, ενώ συσχέτιση υπάρχει με πλήθος συστηματικών διαταραχών (αναιμία, δυσλειτουργία θυρεοειδούς, αυτοφλεγμονώδη νοσήματα πεπτικού σωλήνα κ.ά)
Ταξινόμηση
Το σύνδρομο της καυσαλγίας στόματος διακρίνεται στο πρωτοπαθές και στο δευτεροπαθές. Το πρώτο αφορά σε περιπτώσεις που το αίσθημα καύσου ή πόνου εμφανίζεται στη στοματική κοιλότητα και ο ασθενής δεν παρουσιάζει καμία συστηματική παθολογική κατάσταση που να σχετίζεται με την νόσο. Το δευτεροπαθές σύνδρομο καυσαλγίας στόματος χαρακτηρίζεται από ανάλογα αισθήματα καύσου του στόματος, αλλά συνυπάρχουν νοσήματα και καταστάσεις που δικαιολογούν έως κάποιο βαθμό τις συγκεκριμένες βλάβες. Τα αίτια του δευτεροπαθούς συνδρόμουείναι τοπικά, συστηματικά ή ψυχολογικά–νευρολογικά. Στα τοπικά περιλαμβάνονται η αλλεργική αντίδραση από υλικά ή τροφές, κακότεχνες οδοντιατρικές εργασίες, καντιντίαση (μυκητίαση) στόματος ή και καρκινώματα του στόματος. Τα συστηματικά αίτια περιλαμβάνουν διαταραχές των σιαλογόνων αδένων,ορμονικές μεταβολές, βλάβες του πεπτικού σωλήνα, χρήση φαρμάκων και έλλειψη βιταμινών (Β12) και σιδήρου. Οι ψυχολογικοί παράγοντες που οδηγούν σε δευτεροπαθές σύνδρομο είναι το χρόνιο άγχος και η κατάθλιψη. Η διάκριση του πρωτοπαθούς από το δευτεροπαθές σύνδρομο αποτελεί πρόκληση για το Στοματολόγο και προϋποθέτει τη διενέργεια κλινικών και εργαστηριακών εξετάσεων με τη συνεργασία του ασθενούς.
Κλινικές Εκδηλώσεις
Η κατάσταση αφορά όλο το στόμα, αλλά εντοπίζεται περισσότερο στη γλώσσα και λιγότερο συχνά στην υπερώα,το κάτω χείλος και τις παρειές. Το αίσθημα καύσου εμφανίζεται ξαφνικά, χωρίς πρόδρομα συμπτώματα, είναι συνεχές και συνήθως επιδεινώνεται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ερεθιστικές τροφές, όπως πιπέρι, έντονα μπαχαρικά, κανέλλα και πολύ κρύα ή πολύ ζεστά ρηφήματα μπορούν κατά τη χρήση τους να χειροτερεύσουν την κατάσταση. Αρκετοί ασθενείς παραμένουν ξύπνιοι κατά τη διάρκεια της νύχτας, αλλά συνήθως τα συμπτώματα υποχωρούν με τη βραδινή κατάκλιση. Ο βλεννογόνος του στόματος είναι συνήθως φυσιολογικός ή εξέρυθρος στην κορυφή της γλώσσας, ενώ όπως αναφέρθηκε πιθανόν να συνυπάρχει ξηροστομία με ή χωρίς αλλαγή της γεύσης.
Διάγνωση – Διαφορική Διάγνωση
Η διάγνωση του συνδρόμου και η κατάταξη του σε πρωτοπαθές ή δευτεροπαθές επιτυγχάνεται με την κλινική εξέταση του ασθενούς, τη λήψη λεπτομερούς ιατρικού και οδοντιατρικού ιστορικού, την εκτίμηση της ιδιοσυγκρασίας του πάσχοντος και τη διενέργεια ειδικών αιματολογικών και εργαστηριακών εξετάσεων (βιοψία). Πρωτοπαθές σύνδρομο καυσαλγίας στόματος διαγιγνώσκεται σε περίπτωση που όλες οι απαραίτητες εξετάσεις αποκλείσουν την ύπαρξη δευτεροπαθούς συνδρόμου και σύνδεσή του με συστηματικές οργανικές βλάβες.
Θεραπεία
Εξαρτάται άμεσα από τη διάγνωση. Σε περίπτωση ύπαρξης δευτεροπαθούς συνδρόμου καυσαλγίας στόματος επιχειρείται η ανάταξη του ασθενούς και η θεραπεία των επιμέρους παθολογικών καταστάσεων, τοπικών, συστηματικών ή νευρολογικών. Σε αυτή την περίπτωση η θεραπεία μπορεί να είναι αρκετά αποτελεσματική και να επέλθει ίαση των συμπτωμάτων.
Σε περίπτωση όμως που αποκλείεται η παρουσία δευτεροπαθούς συνδρόμου και τίθεται η διάγνωση του πρωτοπαθούς συνδρόμου καυσαλγίας στόματος, τότε επιχειρείται καθησυχασμός του ασθενούς , η θεραπεία είναι παρηγορητική και αποτελεσματική ενίοτε, διακρινόμενη σε φαρμακευτική και ψυχιατρική–ψυχολογική. Φαρμακευτικά σκευάσματα περιλαμβάνουν τοπικά κρέμες για επάλειψη (καψαϊκίνη), ενώ συστηματικά συστήνονται αντιεπιληπτικά, αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά σκευάσματα, ενώ αξιόλογα αποτελέσματα εμφανίζει η θεραπεία με φυτικά σκευάσματα (alpha–lipoic acid). Η φαρμακευτική θεραπεία απαιτεί γνώση των χορηγούμενων σκευασμάτων από τον ιατρό και η παρακολούθηση του ασθενούς ανά τακτά χρονικά διαστήματα από τον ειδικό Στοματολόγο κρίνεται απαραίτητη. Συνεδρίες γνωσιακής συμπεριφοριστικής θεραπείας από ειδικό ψυχολόγο και η καθοδήγηση από ψυχίατρο επικουρικά, είναι χρήσιμες στην προσπάθεια απαλλαγής από να ενοχλητικά συμπτώματα.
